Zadaniem parku jest także ochrona znajdujących się na jego terenie pamiątek historii i kultury. W przeszłości Puszcza Kampinoska była miejscem wielu wojen, powstań i bitew. Najkrwawszym był okres II wojny światowej – we wrześniu 1939 toczyły tutaj walki idące na odsiecz Warszawie armie „Poznań” i „Pomorze”, przez całą okupację puszcza była schronieniem i miejscem szkolenia żołnierzy Armii Krajowej. W 1944 roku w puszczy powstał obóz warowny, obejmujący wiele wsi. Teren ten, całkowicie wolny od okupanta, przyjęło się wówczas nazywać „Niepodległą Rzeczpospolitą Kampinoską”. Stąd też właśnie zgrupowanie AK „Kampinos” przez dwa miesiące niosło pomoc powstaniu warszawskiemu. Świadectwem tamtych mrocznych czasów są cmentarze wojenne i partyzanckie oraz rozsiane po całej puszczy mogiły. Na cmentarzu-mauzoleum w Palmirach znajdują się groby 2115 ofiar masowych egzekucji dokonywanych potajemnie w Puszczy Kampinoskiej i innych podwarszawskich lasach.
W parku i jego sąsiedztwie znajduje się wiele zabytków architektury, z których najsłynniejsze związane są z życiem Fryderyka Chopina. Są to dworek w Żelazowej Woli, miejsce urodzin kompozytora, oraz gotycko-renesansowy kościół obronny w Brochowie, gdzie rodzice Fryderyka brali ślub, a on sam był ochrzczony. Oficjalne rejestry odnotowują 39 obiektów zabytkowych w samym tylko Parku wraz z otuliną. Ponadto, wiele cennych pamiątek i artefaktów znajduje się w bliskim sąsiedztwie Puszczy. Oto najważniejsze z nich.
Najważniejsze zabytki i pamiątki przeszłości na terenie Puszczy Kampinoskiej i w jej okolicach:
- Fragmenty romańskiego kościoła klasztornego z XII w. w Czerwińsku będącego najstarszą murowaną budowlą nad Wisłą
- Renesansowy kościół obronny w Brochowie z połowy XVI w. w którym brali ślub rodzice Fryderyka Chopina, a on sam był chrzczony
- Dom urodzenia Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli, przekształcony w muzeum (wraz z otaczającym parkiem)
- Ruiny zamku nad Bzurą na terenie Sochaczewa
- Muzeum Kolei Wąskotorowych w Sochaczewie
- Klasycystyczny dwór w Tułowicach z początku XIX w.
- Drewniany dwór w Szczytnie z XIX w.
- Pozostałości zespołu dworskiego w Łazach
- Muzeum KPN i skansen budownictwa puszczańskiego w Granicy
- Cmentarz żołnierzy Września 1939 w Granicy
- Drewniany były zbór ewangelicki z 1923 r. w Secyminie
- Kościół drewniany z XVIII w. w Kampinosie
- Dwór klasycystyczny z XIX w. w Kampinosie
- Wczesnośredniowieczne grodzisko w Zamczysku
- Kościół neogotycki z 1789 roku w Leoncinie
- Kościół gotycko-renesansowy z XVI w. w Zakroczymiu
- Twierdza Modlin z XIX w. w Modlinie
- Pozostałości fortów Twierdzy Modlin w okolicach Kazunia
- Klasycystyczny kościół z XIX w. w Łomnej
- Cmentarz-mauzoleum w Palmirach
- Mogiła powstańców 1863 r. w Zaborowie Leśnym
- Cmentarz żołnierzy AK w Wierszach
- Neogotycki kościół, pałac i zabytkowe budynki cukrowni (XIX-XX w.) w Lesznie
- Pałac eklektyczny z 1903 r. w Zaborowie
- Kościół klasycystyczny z 1791 r. w Zaborowie
- Dworek z XVIII w. w Lipkowie
- Kościół z 1792 r. w Lipkowie
- Muzeum Dworu Polskiego w Pilaszkowie
- Kościół barokowy z 1728 r. w Starych Babicach
- Kaplica i cmentarz z grobami wybitnych Polaków na terenie Zakładu dla Niewidomych w Laskach