Kategoria: Wokół Palmir

Ścieżka ,, Wokół Palmir” ma długość 1,7 km. i zaczyna się przy parkingu palmirskiego cmentarza, a kończy na cmentarzu. Jest bardzo lekka do przejścia, teren lekko falisty, trasa oznakowana w standardowy sposób. Prowadzi przez typowe dla Puszczy Kampinoskiej zbiorowiska borów sosnowych rosnących na wydmach, a także przez zagłębienia międzywydmowe. Ukazuje zbiorowiska roślinne i zdolność ich adaptacji do zmieniających się warunków środowiskowych. Na trasie ścieżki przyroda przeplata się z historią związaną z tragicznymi wydarzeniami II Wojny Światowej.

Podstawowymi składnikami krajobrazu Puszczy Kampinoskiej są wydmy i bagna. Powstały one pod koniec ostatniego zlodowacenia zwanego zlodowaceniem Wisły lub północnopolskim. Wraz z następującymi zmianami klimatu naniesiony przez lądolód i wody Prawisły piasek został osuszony i uformowany w wydmy. Przemieszczało się też stopniowo koryto Wisły. Opuszczone koryta zostały odgrodzone od głównego nurtu i zmieniły się w zbiorniki wody stojącej. Wówczas rozpoczął się powolny proces odkładania materii organicznej i wypłycania, co doprowadziło do przekształcenia ich w tereny bagienne. Żyje tu wiele gatunków zwierząt np. zaskroniec pospolity, żaba wodna, kaczka krzyżówka.

Puszcza Kampinoska jest obszarem, na którym dobrze zachował się do naszych czasów duży kompleks wydm śródlądowych. Tworzyły się one na piaszczystym tarasie nadzalewowym Wisły w skutek zmian klimatu. Najwyższe wydmy kampinoskie, o wysokości względnej do 30 m, powstały najprawdopodobniej około 12 tys. lat temu, w okresie zwanym starszy dryas. Obecnie większość terenów wydmowych porastają bory sosnowe – świeże i mieszane. Dzięki utrwaleniu przez roślinność drzewiastą zachowały się do dzisiaj różne formy i kształt wydm. Tylko w kilku miejscach występują fragmenty otwartych wydm porośniętych zbiorowiskami napiaskowymi. Nieco częstsze są wrzosowiska, tworzące się w miejscach pozbawionych lasu na skutek pożaru lub wiatru.

Puszcza Kampinoska była ważną areną wydarzeń II Wojny Światowej. Jednym z epizodów wrześniowych walk 1939 r.  była zwycięska potyczka polskich tankietek z niemieckimi czołgami, która miała miejsce na skrzyżowaniu dróg pomiędzy Janówkiem a Pociechą. Wzięły w niej udział ostatnie trzy tankietki ocalałe ze szwadronu czołgów rozpoznawczych 71-go dywizjonu pancernego Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. Po otrzymaniu informacji, że w okolicy znajduje się patrol niemieckich czołgów, polskie tankietki wyruszyły im na spotkanie. Podczas walki unieruchomiły trzy niemieckie czołgi (z czego jeden spłonął). Tego samego dnia polskie tankietki wzięły udział w bitwie pod Sierakowem i zniszczyły siedem niemieckich czołgów. Dowodził nimi podchorąży Polskich Sił Zbrojnych Edmund Roman Orlik.

Po tym nasypie biegł tor, będący częścią sieci kolejowej składnicy uzbrojenia Wojska Polskiego w Palmirach. O jej utworzeniu zadecydował tragiczny w skutkach wybuch, jaki miał miejsce w Cytadeli Warszawskiej w 1923 r. oraz doktryna obronna II RP o pierwszym zagrożeniu dla Polski ze Wschodu. Uruchomiono ją w 1929 r. i prowadziła od Dworca Gdańskiego przez Młociny, Łomianki do Palmir. Linia ta była ogólnodostępna. Długość torów od Palmir łącznie z szesnastoma torowiskami na terenie składnicy wynosiła 36 km. We wrześniu 1939 r. Niemcy zbombardowali składnicę. Zniszczone zostały tylko trzy magazyny. Część ocalałych składów udało się wywieść do Modlina i Warszawy. W pierwszych miesiącach okupacji Niemcy rozebrali niemal do fundamentów magazyny i usunęli szyny kolejowe.

Na Niżu Polskim bory sosnowe są najbardziej rozpowszechnionymi zbiorowiskami leśnymi. Występują na ubogich i średnio żyznych glebach – w zależności od stopnia żyzności, wilgotności oraz zakwaszenia wytwarzają się różne typy borów sosnowych. Często są to jednogatunkowe drzewostany sosnowe sztucznie posadzone, co utrudnia ustalenie naturalnego charakteru i zasięgu tych borów. Niezależnie od typu boru sosnowego w warstwie drzew dominuje sosna zwyczajna. Naturalnym miejscem występowania sosny są pasy wydmowe. W zależności od warunków środowiska wytworzyło się tam kilka zupełnie odmiennych borowych zespołów roślinnych: bory chrobotkowe, bory świeże, bory sosnowo-dębowe, bory wilgotne i bory mieszane wilgotne oraz bory bagienne. Na wszystkich siedliskach borowych obecne są rośliny kwasolubne (acydofilne), a runo ma charakter krzewinkowo-zielny z bogato rozwiniętą warstwą porostowo-mszystą.

W lipcu 2004 roku w ciągu zaledwie kilku minut wichura połamała drzewa na około dwuhektarowej powierzchni sąsiadującej z cmentarzem. Las ten znalazł się na drodze trąby powietrznej, która w pasie o szerokości ok. 200 m i długości ok. 10 km zniszczyła całe połacie drzewostanów – w sumie 97 ha. Połamane drzewa usunięto, a teren przygotowano pod odnowienie. Wiosną 2005 roku żołnierze Garnizonu Warszawa pomogli zalesić powierzchnię przylegającą do nekropoli. W celu zabezpieczenia młodych sadzonek przed zgryzaniem przez zwierzynę powierzchnię ogrodzono. Naruszona pokrywa mszysta i dostęp światła umożliwiły kiełkowanie nasion i bardzo szybki wzrost innym gatunkom drzew.

Młode odnowienie lasu jest także miejscem masowych egzekucji wykonanych przez Niemców na Żydach i Polakach. Systematycznie odbywający się tu mord najwyraźniej miał zostać zachowany w tajemnicy, gdyż w tamtym okresie obszar ten był ściśle patrolowany i oczyszczany z jakichkolwiek przypadkowych osób. Później został cały zalesiony. Świadczy to o dużej determinacji Niemców do ukrycia tego faktu. Mimo to ludność okoliczna oraz pracownicy służby leśnej wiedzieli o egzekucjach. Po wojnie we wskazanych przez leśników miejscach rozpoczęto ekshumację ciał pomordowanych. Prace ekshumacyjne prowadziły ekipy Polskiego Czerwonego Krzyża od 1945 do 1947 r. Szczątki ofiar zbrodni złożono na palmirskiej polanie, gdzie w 1948 r. utworzono cmentarz-mauzoleum z mogiłami 2115 ofiar terroru hitlerowskiego, rozstrzelanych w Palmirach, innych miejscach Puszczy Kampinoskiej i w Lasach Chojnowskich.